TEST TOLHUISTUIN

Amsterdam’s uitgaansleven heeft er een culturele hotspot bij. De Tolhuistuin moet dé ontmoetingsplek van Amsterdam Noord worden. Metafoor verzorgt in opdracht van Projectbureau Noordwaarts de overdracht en het planproces rond de herbestemming van het gebied Tolhuistuin. Volgens de projectleider van Metafoor, is het een koorddans om de stevige ambitie en de financiële mogelijkheden goed met elkaar in balans te houden.

Shell
De Shell-kantine aan het IJ van architect Staal is een markant gebouw in Amsterdam-Noord. Het terrein van circa 15.000m² was door hekwerken en bewaking beveiligd en sinds de jaren zeventig het exclusieve domein van Shell dat er kantoren en R&D-faciliteiten bezat. In 2007 startte Shell 500 meter verder met de bouw van het Shell New Technology Centre dat in 2009 werd opgeleverd. Shell verliet daarmee de toren en het omliggende gebied en verhuisde gefaseerd met 1.300 medewerkers naar het nieuwe centrum. Het terrein met de Tolhuistuin werd verkocht aan de gemeente Amsterdam. Op het westelijk deel ervan verrijst een nieuwe wijk, die de naam Overhoeks heeft gekregen, met een mix van wonen, kantoren (onder meer in de voormalige Shell-Toren) en voorzieningen. Ook het Filmmuseum met een groots uitzicht over het IJ en de skyline van Amsterdam en het openluchtfilmfestival Sunsets Overhoeks krijgen er een plek. Het oostelijk deel omvat het projectgebied Tolhuistuin.
Intiem park
Tolhuistuin is feitelijk een overzichtelijk, intiem park. In het gebied staan vijf karakteristieke gebouwen: twee gebouwen uit de jaren dertig, twee villa’s uit de jaren vijftig en een groot bedrijfsrestaurant uit 1976 met een schitterend uitzicht over het IJ. De totale vloeroppervlakte van de gebouwen is circa 6.500 m². De nieuwe invulling voorziet in een combinatie van grootschalige horeca met o.a. een café-restaurant, een zonterras aan het IJ, een theater- en concertzaal, expositieruimte en een hiphopschool. Daarnaast biedt het gebied ruimte voor creatievelingen zoals theatermakers en ontwerpers.
De projectleider van Metafoor is verantwoordelijk voor de  herbestemming, stuurt de architect en de bouwbegeleider aan en stelt de contracten met de toekomstige exploitant op. Hij werkt voor zijn opdrachtgever Noordwaarts nauw samen met onder meer de projectmanager van het Projectbureau Noordwaarts. Hij vertelt wat er zo bijzonder aan dit project is: “Het project ligt op het snijvlak van stevige culturele ambities en de beperkte financiële middelen voor de inrichting. Verder wordt het voor Amsterdamse begrippen een centrum voor cultuur en uitgaan van formaat.”

Onderhandelen en afstemmen
De onderhandelingspartij voor de exploitatie, Stichting Cultuur aan het IJ, won in 2007 een wedstrijd met 49 inzendingen voor toekomstige bestemmingen van het terrein aan het IJ. De inzendingen werden beoordeeld door een vakjury onder voorzitterschap van Felix Rottenberg. Stichting Cultuur aan het IJ heeft gewonnen en mag tot en met 2014 de Tolhuistuin exploiteren. Over de definitieve bestemming voor de periode na 2014 wordt namelijk nog nagedacht. Daarmee keek de exploitant aan tegen een krappe gebruikstermijn in combinatie met de eis tot hoge investeringen voor de noodzakelijke renovatie en uitbreiding van het voormalige bedrijfsrestaurant. Die kosten kon de onderneming niet zelf dragen, reden waarom ze bij de gemeente aanklopte om extra financiële steun. De projectleider: ” Die is er uiteindelijk ook gekomen. De gemeente investeert in basisvoorzieningen zoals installaties en veiligheid. Daarnaast worden er onder regie van de gemeente extra gebruikerswensen gerealiseerd, die in de huur worden doorberekend. Het bestek is inmiddels klaar, we werken aan de afrondende besprekingen.”

Voor de projectleider is het in alle fasen van het proces zaak de belangen goed in het oog te houden en de juiste afwegingen te maken. “Op onderdelen stroken de belangen niet altijd. De korte termijn tot 2014 rechtvaardigt voor de exploitant geen hoge investeringen, terwijl de gemeente er wel op rekent dat de Tolhuistuin een culturele plek van allure wordt. Verder heb je met andere plannen op Overhoeks te maken, zoals woningbouw en met kantoren in de voormalige Shell-toren. Niet alles wat men wil, kan ook in de Tolhuistuin.”

Het terrein wordt overigens al gebruikt. In de zomer van 2009 was de Tolhuistuin aan het IJ voor de duur van tien weken het toneel van weekendevenementen met live muziek, theater, film en dj’s in de tuin, een dansvloer en een podium. De tuin van Noord was daarmee eindelijk open. Stichting Cultuur aan het IJ en partners verzorgen er tot in 2014 een cultureel programma met Danser à deux, kunst onder de bomen, eten en muziek. In de hoek van het park staat dan, net als honderd jaar geleden, een podium in de open lucht. Daarop zullen bekende artiesten en nieuwe namen optreden. Als de verbouwing van de Tolhuistuin is afgerond is het terrein elke dag open.

Dit artikel is gepubliceerd in 2010. Naschrift anno 2017:
Inmiddels is de Tolhuistuin met alle ontwikkeling daar omheen een van de nieuwe culturele hot spots van Amsterdam Noord  http://tolhuistuin.nl/.